Prawidłowe żywienie dzieci w wieku przedszkolnym warunkuje właściwy rozwój, utrzymanie sprawności fizycznej, intelektualnej i emocjonalnej.

Wartość energetyczna całodziennej diety dziecka w wieku 4-6 lat powinna wynosić ok. 1400 kcal. Energia dostarczana z pożywieniem jest niezbędna do prawidłowego przebiegu wszystkich procesów zachodzących w organizmie. Pożywienie powinno dostarczać organizmowi dziecka odpowiednią ilość energii oraz składników pokarmowych i płynów, we właściwych proporcjach. Podstawą zbilansowanej diety dzieci jest taki dobór produktów z różnych grup, który pozwala na przygotowanie pełnowartościowych posiłków.

Produkty polecane w żywieniu dzieci powinny mieć dużą wartością odżywczą i jakość zdrowotną; polecana jest żywność naturalna, świeża, mało przetworzona.

W całodziennej diecie dziecka w wieku przedszkolnym należy uwzględniać mleko i jego przetwory, jaja, chude mięso, wysokogatunkowe wędliny, produkty zbożowe z pełnego przemiału ziarna, tłuszcz (masło, oleje) oraz świeże warzywa i owoce.

Dieta dziecka w wieku przedszkolnym powinna być urozmaicona, umiarkowana, z uregulowanymi porami spożywania posiłków, z ograniczeniem ilości soli i cukru.

Dziecko powinno spożywać 4-5 posiłków w ciągu dnia, w tym 3 posiłki podstawowe: śniadanie, obiad i kolację oraz 2 mniejsze posiłki dodatkowe: drugie śniadanie i podwieczorek. Liczbę posiłków spożywanych w ciągu dnia przez dziecko, które uczęszcza do przedszkola, należy skorelować z posiłkami podawanymi w przedszkolu.. Z badań prowadzonych między innymi w Instytucie Matki i Dziecka, wynika, że około 25% dzieci w wieku przedszkolnym jest żywiona w sposób nieprawidłowy.

Główne błędy żywieniowe obserwowane w żywieniu dzieci w wieku przedszkolnym to:

• małe ilości warzyw, zwłaszcza bogatych w karoten, oraz będących źródłem witaminy C,
• zbyt duża ilość słodyczy w diecie dzieci: znaczna ilość cukierków, lizaków, batonów, gum do żucia oraz słodkich napojów. Nadmiar sacharozy i innych cukrów dodanych w diecie dzieci może oddziaływać niekorzystnie na wchłanianie składników mineralnych, takich jak cynk i żelazo. Natomiast duży udział soków owocowych i słodkich napojów w diecie może niekorzystnie wpływać na ich parametry antropometryczne, tzn. na wysokość i masę ciała, a przede wszystkim przyczyniać się do powstawania niedoboru masy ciała lub do nadwagi,
• zbyt małe spożycie wapnia, który stanowi podstawowy materiał budulcowy kości i zębów.

Sposób żywienia dzieci w wieku przedszkolnym zależy od środowiska rodzinnego. Edukacja żywieniowa powinna uświadamiać, jakie są cele prawidłowego żywienia.

Ważną sprawą jest przekazanie dziecku prawidłowych nawyków żywieniowych, korygowanie złych przez osoby dorosłe zarówno w domu jak i przedszkolu. Należy doskonalić dobre zwyczaje, które udało się wypracować. Dziecko w wieku przedszkolnym warto angażować w racjonalne zakupy zdrowych produktów spożywczych, uczyć układania kolorowego jadłospisu i przygotowywania podstawowych posiłków. Ozdabianie kanapek kolorowymi warzywami to wspaniała zabawa i okazja do zapewnienia przedszkolakowi zdrowego posiłku. Dziecko powinno znać i odróżniać potrawy zdrowe od tych, których należy unikać oraz wiedzieć, dlaczego.

Najczęstsze problemy zdrowotne dzieci w wieku przedszkolnym związane z nieprawidłowym żywieniem.

• Nadwaga
  
  • Nadwaga to zaburzenie odżywienia, wynikające z dysproporcji pomiędzy energią uzyskaną z pożywienia a energią wydatkowaną przez organizm dziecka. Prowadzi to w konsekwencji do przyrostu masy ciała, wyrażającego się przede wszystkim nadmiernym rozwojem tkanki tłuszczowej. Otyłość może wywierać niekorzystny wpływ na rozwój psychiczny dziecka, np. z powodu konfliktów z rówieśnikami nieakceptującymi otyłego kolegi oraz z powodu jego mniejszej sprawności fizycznej.
    
    
• Niedożywienie
  
  • Niedobory żywieniowe u dzieci w tym wieku mogą skutkować zaburzeniem rozwoju fizycznego polegającym na braku prawidłowych przyrostów masy ciała, utracie masy ciała, a w konsekwencji na zahamowaniu przyrostów wysokości ciała. Niedobory pokarmowe mogą dotyczyć wszystkich lub niektórych składników odżywczych.
  • Przewlekły niedobór wapnia i witaminy D w diecie może skutkować między innymi rozwojem krzywicy, uniemożliwia osiągnięcie odpowiedniej masy kostnej, a tym samym zwiększa ryzyko rozwoju osteopenii lub osteoporozy w dorosłości. Odpowiednie zbilansowanie diety dziecka w zakresie tych składników jest tym bardziej istotne, że w okresie od 4 do 6 roku życia dziecka zachodzi intensywna mineralizacja kości, pojawiają się nowe punkty kostnienia. Dzieci niedożywione częściej chorują. Za infekcje układu oddechowego, a czasem za dłuższy i cięższy ich przebieg odpowiedzialne może być zmniejszenie odporności spowodowane niedoborem w diecie, między innymi witamin i składników mineralnych. Badania epidemiologiczne wyraźnie wskazują na związek między niedoborem witaminy D a zwiększoną częstością występowania zakażeń układu oddechowego, co być może wiąże się między innymi z wpływem tej witaminy na mechanizmy odpornościowe organizmu.
  • Niedobór żelaza w diecie odpowiadać może za większą podatność na zakażenia układu oddechowego, zaburzenia funkcji poznawczych, gorszy rozwój motoryczny dziecka. Czasem jedynymi objawami przewlekłego niedoboru żelaza w diecie może być gorsze samopoczucie dziecka: apatia lub rozdrażnienie, ból głowy, osłabienie, niechęć do zabawy.
    
    
• Próchnica zębów
  
  • Podatność na rozwój próchnicy zależy między innymi od predyspozycji osobniczej, występowania niektórych chorób, niedostatecznej lub niewłaściwej pielęgnacji jamy ustnej, a także od nieprawidłowego sposobu odżywiania się (pojadania między posiłkami, spożywania nadmiernej ilości słodyczy oraz słodkich i gazowanych napojów, niedoboru w diecie wapnia, fosforu, witamin i niektórych mikroelementów).
  • Badania potwierdzają zależność między występowaniem próchnicy a ilością spożywanego cukru oraz znaczenie profilaktyczne późniejszego wprowadzania do diety dziecka słodyczy.
    
    
• Alergia na pokarm
  
  • Alergia na pokarm jest definiowana jako powtarzalna, niepożądana reakcja kliniczna spowodowana specyficzną odpowiedzią immunologiczną organizmu na składnik/składniki danego pokarmu.
  • Objawy alergii u dzieci mogą dotyczyć prawie każdego narządu. U dzieci w wieku przedszkolnym najczęściej są to objawy ze strony skóry (atopowe zapalenie), przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka, wzdęcie brzucha), układu oddechowego (nawrotowe zakażenia) albo zahamowanie przyrostu masy ciała, a następnie wzrostu.
  • Objawy alergii na pokarmy mogą wystąpić bezpośrednio po ich spożyciu lub w ciągu kilku dni do kilku tygodni od wprowadzenia nowego pokarmu.
  • Podstawę leczenia alergii na pokarmy stanowi tzw. dieta eliminacyjna polegająca na czasowym wyeliminowaniu z diety dziecka szkodliwego składnika pokarmowych z jednoczesnym wprowadzeniem na jego miejsce składnika zastępczego o równoważnych wartościach odżywczych.

Agata Jemioła

Literatura:

1. Znaczenie prawidłowego żywienia w wieku przedszkolnym. Regina Wierzejska
2. Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym. dr n.med. Grażyna Rowicka, dr inż. Halina Weker, mgr Małgorzata Więch www.pedriatria.mp.pl
3. Zasady prawidłowego żywienia dzieci przedszkolnych. Katarzyna Wolnicka, Anna Taraszewska www.izz.waw.pl
4. Podstawowe zasady prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży. Szostak-Węgierek D.Ewa Gotkowska