Chwyt pisarski to sposób trzymania narzędzia pisarskiego – kredki, długopisu, ołówka. Umiejętność ta nabywana jest stopniowo w trakcie rozwoju dziecka już od okresu niemowlęcego.

Chwyt pisarski to czynność nabywana w toku rozwoju nie tylko motoryki małej, ale również dużej - chwytanie zabawek, manipulowanie nimi, stymulacja sensoryczna, dotykanie różnych faktur, raczkowanie, chodzenie, jeżdżenie na rowerze są to niezbędne czynności do prawidłowego wykształcenia się umiejętności chwytania. Jeśli dziecko prawidłowo się rozwija, ma prawidłową postawę ciała, normatywne posturalne napięcie mięśniowe i stale wzmacnia dłonie, wtedy można oczekiwać, że proces ten nastąpi samoistnie i prawidłowo.

Proces rozwoju chwytania kończy się około szóstego roku życia. Dziecko osiąga całkowitą dojrzałość ruchów palców ale nadal doskonali złożoność i precyzję ruchów.

• CHWYT CYLINDRYCZNY 1 – 2 LATA

W tym wieku dziecko zaczyna używać chwytu całą dłonią w supinacji. Jest to chwyt kiedy dłoń ułożona jest w pięść, a kciuk owija z góry przybory do pisania. Zwykle towarzyszy temu pisanie.

• CHWYT GRZBIETOWY 2 – 3 lata

W wieku 2-3 lat dziecko przechodzi do chwytu grzbietowego. Palce są skierowane w dół w kierunku dolnej części przyborów do pisania, jednak wszystkie palce są używane wraz z wieloma ruchami ramion. Jest to również pierwszy ze sposobów na samodzielne jedzenie za pomocą sztućców.

• CHWYT OPUSZKAMI PALCÓW 3 – 4 lata

W wieku od 3 do 4 lat dziecko przestawi się na chwyt opuszkami palców.  Nadal występują ruchy nadgarstka i przedramienia, aby poruszyć ołówkiem, a palce są statyczne. 

• STATYCZNY CHWYT STATYWU STATYWOWY 4 – 6 LAT

Występuje głównie u dzieci o obniżonym napięciu. Narzędzie pisarskie jest między palcem wskazującym, środkowym i kciukiem. Mały palec jest zgięty i stabilizuje chwyt. Przedramię leży na stole, przez co występuje niewielka mobilność nadgarstka.

• DYNAMICZNY CHWYT TRÓJPALCOWY 6 – 7 lat

Zanim Państwa dziecko trafi do szkoły, będzie używało najbardziej dojrzałego dynamicznego chwytu. Będzie używało końcówek palców na przyborach do pisania, a także trzymać kredkę/ołówek bardziej pod kątem niż pionowo. To już bardzo blisko do chwytu dojrzałego. Ruchy palców są również dynamiczne, co oznacza, że poruszają się bez współruchów przedramienia lub ruchu nadgarstka (ramię spoczywa na stole zamiast unosić się nad nim).

Pamiętajcie, że są to średnie przedziały wiekowe i każde dziecko jest inne. To podpowiedź czego szukać, gdy Wasze dziecko zaczyna odkrywać wspaniały świat pisania.

Jeśli dziecko niewłaściwie posługuje się narzędziem pisarskim, wtedy dochodzi do sytuacji, w której szybciej się męczy, a tym samym jakość pisma jest znacznie obniżona, co przekłada się na frustracje spowodowane niepowodzeniami.

Ważnymi elementami, aby osiągnąć poprawny chwyt, są ćwiczenia doskonalące stabilizację posturalną, stabilizację obręczy barkowej i ruchomości nadgarstka. Dopiero po zadbaniu
o wszystkie elementy, można wprowadzić dodatkowe wspomaganie w postaci nakładek na narzędzie pisarskie.
We wspieraniu rozwoju poprawnego chwytu pisarskiego pomocne będą ćwiczenia usprawniające:

• darcie i gniecenie papieru,
• układanie klocków,
• odkręcanie i zakręcanie nakrętek,
• przyczepianie spinaczy, klamerek,
• mieszanie i przesypywani (kasze, ryż, piasku itp.),
• malowanie palcami, pędzlem, patyczkiem itp.,
• rysowanie kredkami, kredą, patykiem, węglem, obrysowywanie szablonów, kalkowanie,
• rysowanie po śladzie,
• stemplowanie, posługiwanie się dziurkaczem, zszywaczem,
• zabawy folią bąbelkową,
• rozpoznawanie przedmiotów tylko za pomocą dotyku,
• zabawy w kapsle, bierki, tworzenie z zapałek,
• podbijanie balona,
• wydzieranie, wycinanie, wyklejanie,
• nawlekanie koralików, makaronu, przeplatane sznurków, tworzenie z drucików,
• nawijanie i rozwijanie włóczki, sznurka na rolkę, zawijanie i rozwijanie cukierków i innych
• przedmiotów w papierek, owijanie ręki bandażem,
• zapinanie i odpinanie guzików, rzepów, suwaków, sznurowanie,
• lepienie, wałkowanie, ugniatanie różnych struktur, mas plastycznych, ściskanie gniotów,
• piłeczek,
• wprawianie w ruch bączka; nakręcanie mechanizmów zabawek, zegarka; zakręcanie piłek na stole, podłodze; wkręcanie i odkręcanie śrubek,
• kilkukrotne ściskanie sprężynek,
• zabawy w pranie – ugniatanie, szorowanie, strzepywanie,
• stukanie rytmu palcami,
• posługiwanie się pincetą, szczypcami przenosząc różne drobne przedmioty,
• ubieranie się, posługiwanie sztućcami, mycie się, wyciskanie pasty z tubki.

Warto też pamiętać, że nie każde dziecko przechodzi przez wszystkie typy chwytów. Zdarza się, że niektóre z nich zostają pominięte i dziecko „przeskakuje” szybciej na kolejny poziom. Nie ma w tym nic złego!

Natomiast w momencie, gdy dziecko nie przechodzi do danego etapu rozwoju, mimo, że osiągnęło odpowiedni wiek, warto skonsultować się ze specjalistą i poszukać występującej przyczyny oraz ustalić odpowiednią strategię działań terapeutycznych.

Ewa Gotkowska

Literatura:

• E. Górniewicz „Diagnozowanie trudności w czytaniu i pisaniu”.
• K. Piotrowska-Madej, A. Żychowicz „Smart Hand Model. Diagnoza i terapia ręki u dzieci”.