Codziennie rozmawiamy z innymi, choć czasami nie zdajemy sobie sprawy, jak skomplikowany i długotrwały był proces rozwijania mowy. Mowa jest niezwykle złożoną czynnością. To wynik współdziałania wielu układów oraz ich dojrzałości. Wiele czynników może zakłócić jej rozwój. Warto pamiętać również o tym, że dzieci rozwijają mowę wtedy, gdy muszą nauczyć się jeszcze wielu innych umiejętności.
Mowa małego dziecka rozwija się etapami, które następują po sobie w określonym czasie. Odróżniamy te etapy intuicyjnie, nie wiedząc nawet, że głużenie nie jest tym samym co gaworzenie, a gaworzenie sylab, które czasami przypadkiem układają się w istniejące słowa, to nie są nasze pierwsze znaczące słowa.
Jako rodzice oczekujemy, że dziecko zacznie mówić w sposób naturalny, z taką samą łatwością, z jaką nauczyło się raczkować, siadać i chodzić. Gdy maluch nie mówi w oczekiwanym czasie, pojawia się ogromny niepokój i próby poszukiwania wskazówek, co zrobić, aby mowa się rozwinęła. Rodzice zadają zazwyczaj dwa pytania: Dlaczego dziecko nie mówi? oraz Kiedy będzie mówić? Domagają się, by ich maluch jak najszybciej zaczął mówić, nie zastanawiając się, czy jest to możliwe. A gdy dziecko mówi, często oskarżają je o lenistwo, nieposłuszeństwo, przekorę, złośliwość czy niechęć.
Gdy wyniki tych badań są prawidłowe, należy szukać przyczyn o podłożu neurologicznym, ponieważ za rozwój mowy odpowiada ośrodkowy układ nerwowy. Dysfunkcje i wady anatomiczne układu nerwowego wpływają na rozwój wielu funkcji, w tym także mowy.
W procesie diagnozowania wiele dzieci trafia do lekarza psychiatry, który może rozpoznać autyzm (jednym z objawów autyzmu są zaburzenia rozwoju mowy). Wiele dzieci przechodzi badania genetyczne, które mogą wykazać, czy przyczyną opóźnionego rozwoju mowy nie są zaburzenia metabolizmu.
Gdy wskazane przyczyny niemówienia zostaną wykluczone, należy prowadzić obserwację dziecka, aby stwierdzić, czy jest to opóźniony rozwój mowy czynnej, czy specyficzne trudności w opanowaniu mowy i języka, których podłoże nie jest znane.
Danuta Rusin
Neurologopeda